“บรรณาการจากดิน” ผศ. สราวุฒิ วงษ์เนตร

Art Teach Of The Month

“บรรณาการจากดิน” 

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ สราวุฒิ วงษ์เนตร

อาจารย์ประจำสาขาวิชาเครื่องปั้นดินเผา วิทยาลัยเพาะช่าง มทร.รัตนโกสินทร์

ศิลปะเครื่องปั้นดินเผาเป็นศาสตร์อีกแขนงหนึ่งที่มีความผูกพันควบคู่กับอารยธรรมมนุษย์มายาวนาน เช่นเดียวกับศิลปะแขนงอื่น ๆ เครื่องปั้นดินเผามีหลากหลายรูปแบบ ทั้งรูปแบบผลงานที่เน้นประโยชน์ใช้สอยและผลงานที่มุ่งเน้นการแสดงออกทางคุณค่าด้านสุนทรียะการสร้างสรรค์ผลงานเครื่องปั้นดินเผา มีกรรมวิธีและขั้นตอน ทางเทคนิค วิธีการต่าง ๆ เพื่อรังสรรค์ผลงานที่หลากหลาย สิ่งสำคัญที่ทำให้การสร้างสรรค์ผลงานเครื่องปั้นดินเผาประสบผลสำเร็จ เป็นไปตามความต้องการของผู้ปั้น คือ ความเข้าใจ และความมีทักษะในการปั้น การขึ้นรูปชิ้นงานก็เป็นอีกหนึ่งขั้นตอนพื้นฐานที่สำคัญในการผลิตผลงานที่มีคุณค่า อาทิ การขึ้นรูปด้วยมือ ซึ่งเป็นวิธีการขึ้นรูปชิ้นงานที่เก่าแก่ที่สุดโดยอาศัยความเหนียวของเนื้อดินปั้น การขึ้นรูปด้วยมือสามารถแบ่งได้หลายวิธี คือ 1. การขึ้นรูปแบบบีบ (Free form method) เป็นวิธีที่ง่าย และสะดวกมาก มีวิธีการคือ เมื่อนวดดินดีแล้วทำดินเป็นก้อนกลม แล้วใช้มือบีบ กดให้เป็นรูปทรงตามต้องการ โดยพยายามควบคุมทำให้มีความหนาบางใกล้เคียงกัน 2. การขึ้นรูปแบบขด (Coil method) เป็นวิธีที่นิยมกันแพร่หลาย สามารถขึ้นรูปชิ้นงานตั้งแต่ขนาดเล็กจนถึงขนาดใหญ่ หลักการสำคัญคือ การทำดินให้เป็นเส้นกลมยาว แล้วนำมาขดบนดินแผ่นที่เตรียมไว้เป็นฐาน การขดต่อเนื่องขึ้นไปตามรูปทรง ขนาดที่กำหนด รอยต่อของดินต้องใช้น้ำดินต่อ และใช้มือกดประสานให้สนิท จากนั้นตกแต่งผิวตามต้องการ แล้วปล่อยให้แห้ง ถ้าเป็นชิ้นงานขนาดใหญ่ ควรควบคุมการแห้งอย่างช้า ๆ มิฉะนั้นชิ้นงานจะแตกร้าวได้ง่าย 3. การขึ้นรูปแบบแผ่น (Slab method) เป็นการขึ้นรูปที่ทำได้ง่ายอีกวิธีหนึ่ง โดยเริ่มจากการทำดินให้เป็นแผ่นด้วยลูกกลิ้ง หรือการตัดด้วยลวดตัดดิน แล้วนำดินแผ่นที่ได้มาดัดแปลง หรือตัดต่อ ประกอบเป็นรูปทรงตามความต้องการ 4. การขึ้นรูปด้วยแป้นหมุน (Throwing method) เป็นการขึ้นรูปที่ใช้หลักการง่าย ๆ แต่ต้องอาศัยความชำนาญ และประสบการณ์มาก ผลงานจากการขึ้นรูปด้วยแป้นหมุนจะเป็นผลงานลักษณะกลมจากศูนย์กลางของแป้นส่วนจะมีรูปทรงลักษณะใดนั้นขึ้นอยู่กับผู้ปั้น ผลงานจากการขึ้นรูปด้วยแป้นหมุนถือว่าเป็นงานที่มีคุณค่า หากผู้สร้างสรรค์ผลงานนั้นมีความเชี่ยวชาญสามารถสรรค์สร้างผลงานให้เกิดความงามได้หลากหลายรูปแบบนอกเหนือจากความสำคัญในขั้นตอนการขึ้นรูปชิ้นงานแล้วการตกแต่งชิ้นงานให้เกิดความสวยงามก็มีความสำคัญเป็นอย่างมาก ด้วยเทคนิควิธีการต่าง ๆ ที่ถูกคิดค้น และพัฒนาตามความถนัดของผู้ปั้นแต่ละคน เพื่อให้ผลงานมีความสวยงามโดดเด่น และมีเอกลักษณ์เฉพาะของผู้ปั้น สาระสำคัญในการนำเทคนิคต่าง ๆ มาใช้กับผลงานต้องคำนึงถึงรูปแบบลักษณะผลงาน คุณค่าทางสุนทรียศาสตร์ และผลที่ได้ตรงตามความคิด เช่น เทคนิควิธีการผสมสีในเนื้อดินปั้นให้เกิดดินสีแบบต่างๆ การขูดขีดลวดลาย การกดประทับลวดลาย การเขียนสี และการตกแต่งเคลือบ เป็นต้น

เทคนิคการตกแต่งชิ้นงานโดยการนำอินทรียวัตถุต่างๆมาใช้เผาร่วมกับชิ้นงานในการสร้างสรรค์ผลงานเครื่องปั้นดินเผา เป็นอีกวิธีการหนึ่ง โดยการนำวัสดุเหลือใช้มาประยุกต์ในการตกแต่งชิ้นงานทำให้เกิดร่องรอยและลวดลายที่ก่อให้เกิดความงามที่มีเอกลักษณ์เฉพาะช่วยเสริมสร้างผลงานศิลปะเครื่องปั้นดินเผาให้มีคุณค่าเพิ่มมากขึ้น 

วัสดุอุปกรณ์ และขั้นตอนการทำเทคนิคตกแต่งชิ้นงานจากอินทรีย์วัตถุ มีดังต่อไปนี้

1. ฟางข้าว 2. เปลือกหอยแครง 3. เกลือ 4. ภาชนะใส่น้ำเกลือ